Gmina Wyrzysk

Położenie

Gmina Wyrzysk leży na atrakcyjnych i malowniczych terenach Wysoczyzny Krajeńskiej, na północnych krańcach województwa wielkopolskiego, w powiecie pilskim.

Jej powierzchnia to 159 km², z czego 2.031 ha stanowią lasy, a 11.622 ha grunty rolne. W skład gminy wchodzą 34 miejscowości, które tworzą 19 sołectw: Auguścin, Bąkowo, Dobrzyniewo, Dąbki, Falmierowo, Glesno, Gromadno, Karolewo-Wiernowo, Konstantynowo, Kosztowo, Kościerzyn Wielki, Młotkówko, Osiek n. Notecią, Polanowo, Ruda, Rzęszkowo, Wyrzysk Skarbowy, Żelazno, Żuławka.

Przez Gminę Wyrzysk biegnie droga krajowa nr 10 łącząca Szczecin z Warszawą. Trasa ta łączy Gminę Wyrzysk z Piłą (37 km) i z Bydgoszczą (55 km). Odcinek będący obwodnicą Wyrzyska posiada status drogi ekspresowej S10. Dużym ułatwieniem komunikacyjnym jest także linia kolejowa ze stacją w Osieku nad Notecią, która łączy gminę z Piłą (39 km) i Bydgoszczą (48 km).

Południową granicę gminy wytycza rzeka Noteć, do której wpada Łobzonka, przebijająca się przez górujące nad rozległą doliną Noteci malownicze wzgórza morenowe. Jedno z nich, Dębowa Góra, sięga 192 m n. p. m. i jest najwyższym wzniesieniem Krajny. Ponad 60% powierzchni gminy zajmuje strefa krajobrazu chronionego.

W okresie polodowcowym na obszarze dzisiejszej Ziemi Wyrzyskiej pojawiły się warunki sprzyjające osadnictwu, którego relikty zachowały się do dziś na wzgórzach morenowych wzdłuż Noteci. Badania archeologiczne, prowadzone w rejonie wsi Żuławka, doprowadziły do odkrycia, iż w tym miejscu już dziewięć tysięcy lat temu pojawili się ludzie, którzy zbudowali stałą przeprawę przez Noteć. Przez następne trzy i pół tysiąca lat napływający w ten rejon, w kilku falach, osadnicy utrzymywali w rejonie dzisiejszej Żuławki stałe drewniane przeprawy przez rzekę, co jest ewenementem nie znajdującym odpowiednika w dziejach prehistorycznej Europy.